https://www.volkskrant.nl/columns-opinie/waarom-milorad-dodik-poetins-pion-in-bosnie-is~b740e49c/
(Goran Trkulja, De Volkskrant, 17 januari 2019)
De belangrijkste gast bij het vieren van de 23ste verjaardag van Republika Srpska – een van de twee entiteiten van Bosnië en Herzegovina – op 9 januari jl. in Banja Luka was de premier van Servië, Ana Brnabic. Niet minder prominent aanwezig was de Russische ambassadeur in Bosnië, Pjotr Ivancov. Hun aanwezigheid bij de parade in de hoofdstad van Republika Srpska was niet alleen procedureel, het had een grote symbolische waarde voor hun gastheer. De boodschap die uit Banja Luka moest doorklinken tot in Brussel en Washington was: in Republika Srpska en Servië woont een volk dat het recht heeft om een gezamenlijke staat te vormen.
Nationalistische trots was niet het enige wat te lezen was uit de ogen van de leider van de Bosnische Serven, Milorad Dodik. Hij voelde zich ongetwijfeld heel machtig terwijl hij keek naar de speciale politie-eenheden met rode baretten die marcherend voor zijn ogen het Servische volkslied zongen. Of hij in hen zijn eigen leger herkende waarmee hij Republika Srpska van Bosnië en Herzegovina wil afsplitsen, weten we niet. Wel is bekend dat hij de Servische entiteit graag onafhankelijk van Bosnië wil zien, iets wat hij dagelijks duidelijk maakt.
De drie grootste etnische groepen van Bosnië en Herzegovina (Bosniakken, Serven en Kroaten) hebben na een drieëneenhalf jaar durende burgeroorlog in december 1995 een vredesakkoord gesloten. Bijlage vier van dit akkoord, dat tevens geldt als de grondwet van Bosnië en Herzegovina, zegt dat Bosnië uit twee entiteiten bestaat: Federatie Bosnië en Herzegovina (waar etnische Kroaten en Bosniakken in 10 min of meer etnisch verdeelde kantons wonen) en Republika Srpska, waar etnische Serven een meerderheid vormen van bijna 85 procent.
Terwijl de Bosniakken een gecentraliseerde staat zonder entiteiten en etnische regeringen wensen om hun positie als de grootste etnische groep binnen Bosnië veilig te stellen, eisen Kroatische nationalisten in Bosnië hun eigen entiteit (naar voorbeeld van Republika Srpska). Veel etnische Kroaten in Bosnië beschikken al over een Kroatisch paspoort, waarmee ze vrije toegang hebben tot de EU. Een eigen entiteit in Bosnië zou de potentiële vereniging met Kroatië in de toekomst daarmee alleen maar makkelijker maken. Maar, de grootste separatistische affiniteiten in Bosnië hebben de Serven. Hun onbetwiste leider, Milorad Dodik, die wrang genoeg lid is van het Bosnische drieledige Presidium, verbergt zijn separatistische ideeën niet.
-Servië is ons land en Bosnië en Herzegovina is alleen een tussenstop naar onze hereniging met Servië, zegt Dodik. Of: Republika Srpska functioneert al zelfstandig en is in staat dat ook zonder Bosnië te blijven doen. En: we zijn gewoon Serven, geen Bosnische Serven.
Als een veelbelovende sociaaldemocraat kwam Dodik twintig jaar geleden aan de macht, mede dankzij grote steun van de toenmalige Amerikaanse Staatssecretaris van Buitenlandse Zaken, Madeleine Albright. Inmiddels is Dodik drastisch van koers veranderd en een uitgesproken nationalist geworden. Zijn koersverandering is niet alleen nationalistisch gemotiveerd: dat heeft hem geholpen om de machtigste en een van de rijkste mensen op Balkan te worden. Terwijl hij vanwege corruptie op een “zwarte lijst” van het Amerikaanse Ministerie van Financiën belandde, vond hij in de Russische president Vladimir Poetin een nieuwe grote vriend.
Via de Optima Group van de Russische Njeftegazinkor controleren de Russen olieproductie en handel in Bosnië. Volgens het online platform capital.ba maken de Russen bewuste verliezen om het geld uit Bosnië weg te halen. Volgens de analytici van capital.ba de OM en Belastingdienst van Republika Srpska doen hun ogen dicht voor deze maffiose praktijken omdat Russen beschermd zijn door Dodik en de corrupte regering van Republika Srpska.
In oktober vorig jaar, aan de vooravond van de landelijke verkiezingen in Bosnië, ontving Poetin Dodik in Sotsji om hem de overwinning bij de verkiezingen toe te wensen (die Dodik inderdaad won). Poetin zette ook de badge van Republika Srpska op zijn revers, waarmee hij Dodiks separatistische houding in Bosnië en Herzegovina duidelijk ondersteunde. Inmiddels wordt in Banja Luka een Servisch-Russische orthodoxe kerk gebouwd om de vriendschap tussen de (orthodoxe) volken van Rusland en Republika Srpska te bevestiggen.
Volgens sommige analytici is Dodik de belangrijkste man van Poetin geworden in zijn strijd tegen de NAVO in de regio. Op de Balkan zijn slechts Servië, Bosnië, Kosovo en Macedonië geen lid van de NAVO. Maar, na het verbeteren van de relatie met Griekenland komt Macedonië in aanmerking voor NAVO-lidmaatschap. Bosnië kreeg in december vorig jaar het actieplan voor lidmaatschap van de NAVO, waarmee het proces van toetreding officieel is begonnen. Kosovo, dat onlangs tegen de wil van de EU en Servië een eigen leger uitriep en waar al een grote NAVO-basis (kamp Bondsteel, 4000 militairen) gestationeerd is, wil maar al te graag toetreden. Servië werkt weliswaar samen met de NAVO, maar houdt lidmaatschap stellig af.
Rusland doet van haar kant wat ze kan om dit potentiële NAVO-blok op de Westelijke Balkan te ondermijnen. Dodik lijkt daarbij Poetins belangrijkste pion te zijn. Als lid van het Presidium van Bosnië dwarsboomt Dodik permanent de toetreding van Bosnië tot de NAVO. Tegelijkertijd staat Servië onder grote druk van de EU en de VS om Kosovo te erkennen. Om meer beweegruimte voor onderhandelingen over de status van Kosovo te krijgen flirt Vučić met Poetin en de aan Poetins knie liggende knecht Dodik. Dodik zegt namelijk dat als Kosovo onafhankelijk mag worden, hij hetzelfde voor Republika Srpska wil. En als Kosovo een eigen leger mag uitroepen, waarom Republika Srpska dan niet?
Poetin komt donderdag, 17 januari naar Belgrado. Het zou ongebruikelijk zijn als hij, naast de president van Servië, in Belgrado ook een van de drie presidenten van Bosnië tegenkomt – Dodik. Maar, wanneer het over Milorad Dodik gaat, is niets te gek.